Arı Filmi - Beyazperde.com eleştirisi : Bir Çizgi Trafik Kazası

Sene 1998. Disney'den kötü anılarla kopan, Hollywood'un en güçlü prodüktörlerinden Jeffrey Katzenberg'in, Steven Spielberg ile kurduğu Dreamworks stüdyosu, ilk uzun metraj animasyon filmi Karınca Z'yi vizyona sokuyor. Film, ılık bir tepki alıyor seyirciden ve eleştirmenlerden, gişede ortalama bir başarıya sahip oluyor. Fakat Karınca Z ile Woody Allen ve Sylvester Stallone gibi, çocuklara pazarlanan animasyon sineması konu olduğunda akla gelecek son isimlerin seslendirdiği, daha sofistike ve iğneleyici bir espri anlayışı edinen, daha yetişkin bir filmle karşı karşıya geldiğimizde kaçınılmaz gerçek şu idi: Artık Disney'in peri masalı dünyasında değiliz.

İlginçtir ki Dreamworks, Karınca Z'den üç yıl sonra gelen mega hiti Şrek ile Disney'in peri masalı prototipini acımasızca ti'ye alarak çizgi sinema hakkındaki beklentilerimizi altüst etti ve kendi başına yeni bir film türü yarattı. Öyle ki, Disney'in geçen ay vizyona soktuğu Manhattan'da Sihir, kendi kendisini parodiye alarak Şrek'in başarısını kopyalamaya çalışıyor. Şu günlerde Dreamworks'ün başlattığı bu yeni yetişkin, ironik çizgi film formülü Hollywood animasyon dünyasında endüstri standardı olmuş halde. İlginç olan Dreamworks'ün bu formül ile artık ne yapacağını bilememesi, Şrek 3 ile benzini bitirdikten sonra Arı Filmi gibi orijinal olmasına rağmen tutarsız ve bulanık bir riske imza atması.

Arı Filmi'nin en büyük problemi, filmin baş yazarının Seinfeld dizisiyle bilinen Jerry Seinfeld olması. Filmin yazarı olmasının yanında, ana kahraman Arı Barry B. Benson'ın seslendirmesini yapan Seinfeld'in, Arı Filmi'nin yaratıcısı olması, bu konseptin doğumundan beri yolunun iyi olmadığını ortaya koyuyor zaten. Sonuçta Seinfeld gibi kendine ait ince espri anlayışına sahip bir dizinin yazarlarının, çocuklara pazarlanacak bir animasyona imza atmasından kolay anlaşılır ve tutarlı bir sonuç beklenmemeli.

Tutarlı tanımını şimdiden üç kez kullandığımın farkındayım. Çünkü Arı Filmi, herşeyden önce tutarsız bir film. Renkli paleti ve şirin arı esprileri ile çocuklara uzanan bir aile klasiği mi, duvardan duvara çift anlamlı ince espriler ile dolu tuhaf bir yetişkin komedisi mi, özgürlüğün önemini öngören bir liberal hikaye mi, yoksa çok çalışmanın yararlarını nasihat eden popülist bir mesaj mı olup olmadığına bir türlü karar veremeyen; baştan sona üç perdelik bir hikaye anlatmaktansa bin türlü değişik anlatım tarzının ve bakış açısının çarpıştığı vahim bir (çizgi) trafik kazasına benziyor.

Sinema salonlarına doluşacak kaç çocuk Ray Liotta'nın kendi bal şirketine sahip olması gibi tuhaf esprileri ve arı Barry'nin şarkıcı Sting'i dava etmesi arkasındaki çifte anlamı algılayacaktır? Aynı zamanda bu tür bir espri anlayışından kar edecek Seinfeld hayranı kaç yetişkin seyirci, yanlarında 8 yaşında bir çocuk bulunmadan şirin çizgi bir arının kovanın dışındaki saf ve renkli maceralarını izlemek isteyecektir? Haliyle Karınca Z ile Şrek de hem çocuklara, hem de yetişkinlere ayak uydurmaya çalışıyor. Fakat o yapımların başarısı, bu ayak uydurmanın tutarlı bir ritimle ilerlemesi, yani yetişkin esprilerin fazla yetişkin ve çocukları hedef alan sahnelerin aşırı çocuksu olmamasında saklı.

Arı Filmi'nin başlangıcı aslında daha başarılı, daha yaratıcı bir yapımı vaat ediyor. Honex isimli bir şirkete benzetilen kovanın içindeki işkolik arıların, bürokratik ve monoton hayatlarına özgür ruhlu arı Barry'nin espritüel ve iğneleyici bakış açısından şahit oluyoruz.

Özellikle iki saniye süren ve sonrasında arıları otomatikman çalışma üniformalarına sokan mezuniyet töreni ile ölen her arının yeni bir iş poziyonunu boş bıraktığı iş tahtası içten komik espriler arasında. Fakat Barry'nin dış dünyayı keşfetmesi ile Arı Filmi, tutarlı bir anlatımın ipini koparıyor ve sonuna kadar bir türlü birleştiremiyor. Birbiri ile alakasız konu bağlamlarının birinden diğerine sıçrıyoruz, herhangi bir uyarı olmadan. Sanki filmin senaryosu dikkat dağınıklığı işlevsizliğinden yakınıyor.

İlk olarak Barry'nin insan Vanessa ile olan alışılagelmişin dışında "ilişki"sine odaklanıyoruz (Arı Filmi'nin arılar ve insanlar arasındaki cinsel bağlantıyı dürüstçe inceleyen ilk film olduğunu belirtmek isterdim, ama dünya sinema tarihine derinleme dalarsak kesin çıkar bir iki tane). Sonradan Barry'nin arılar için kutsal olan balı insanların yediğini öğrendikten sonra insanlara dava açmasını izliyoruz. Ara not olarak belirtmem gerekir ki, bir animasyon filmi için bir mahkeme salonundan daha sıkıcı bir mekan düşünemiyorum. Son olarak ise Barry, arıların çalışmadığı bir dünyanın kıyamete yaklaştığının farkına varır ve arıları tekrar işe sokmaya uğraşır, böylece filmin ilk saati boyunca seyircinin kafasına sokuşturduğu özgürlük mesajları darmadağın olur ve film kendine çelme atar.

Arı Filmi'nin Karınca Z'nin başarısız bir kopyası olduğu bariz; bunu size açıkça belirtmeme gerek yok. Karınca Z'ye aşikar olan her seyircinin bu sonuca ulaşması için Arı Filmi'nin posterine bakması yeterli. Yapımın bir animasyon filminde yetişkin-çocuk sınırını zorlamaya çalışmasını, orjinal bir ton yakalamaya uğraşmasını takdir ediyorum. Ama ne yazık elimizde başarısızlıkla sonuçlanan bir deney var. Dreamworks için "bir dahaki sefere artık" demek akla geliyor.