Komplo - Beyazperde.com eleştirisi : Bugünkü uluslararası skandalınızı nasıl alırsınız?

Michael Soussan adını daha önce duymuş muydunuz? Şahsen politik skandallara pek meraklı olmadığımdan, zamanında yazdığı kitap yayınlandığında dahi benim gözden kaçırdığım bir isim olmuş kendileri. Ama Soussan’ın kendi kaleminden ifşa ettiği Birleşmiş Milletler skandalı, dikkate değer bir ‘malzeme’. Biraz da ansiklopedik bilgi gerekiyor...  

Aslen Danimarkalı olan Soussan, henüz genç bir diplomat adayı iken kendisini bir anda çamur deryasının orta yerinde, Saddam Hüseyin Irak’ın da buluyor. BM’in o döneme kadar en kapsamlı ‘insani’ yardım projesi olarak adlandırılan Petrol-Gıda Programı’na üst düzeyden dahil olan Soussan, yıllar sonra projenin skandallarla dolu boyutunu anlattığı Backstabbing for Beginners (My Crash Course in International Diplomacy) kitabını yayınlıyor. Skandalları ve beraberindeki hikayeleri pek seven sinema sanatı ise 9 sene sonra bu kitabı uyarladığı bir film ile karşımıza çıkıyor; yapımın yönetmenliğini yine Danimarkalı bir sinemacı olan Per Fly üsteleniyor. Ödüllü bir sinemacı olmasına rağmen Fly, maalesef (meraklıları dışında) ülkemizde pek tanınmış bir isim değil.

Öte yandan filmin heyecan yoksunu ve sıkıntılı uyarlama senaryosunu, yönetmen Fly ile kaleme alan kişi ise ABD’li senarist Daniel Pyne (Mançuryali aday, Kazanma Hırsı). Başrolü Pasha’ya Ben Kingsley’i oturtan yapım, usta oyuncunun varlığına kendisini yaslayıp, yaşanan organizasyon skandalına dair kamuoyunda hali hazırda oluşan meraktan beslenmeyi umuyor.

Biraz sert bir yorum olmakla birlikte, sağlam bir politik gerilim malzemesine sahip olmasına rağmen, film bu potansiyelini hakkıyla kullanamıyor. Başta da belirttiğim gibi kitabı okumadım (Türkçe çevirisi de henüz bulunmuyor) ama bir anı kitabı metnini, hele ki içinde bol bol komplo, yalanlar, uluslararası rüşvet ve gerilimler olan gerçek bir skandaldan bahsediyorsak bu kadar düz, tek boyutlu bir anlatımla uyarlamak, senaryo yazımının kendisine ayıp!

Zira elinizde şöylesine kıymetli bir gerçeklik var: Irak petrolü, (Körfez Savaşı sonrası) ambargo uygulandığından dolayı en temel gereksinimlerden mahrum kalan Irak vatandaşlarının lehine kullanılacak; yürütmesini BM’nin üstlendiği Oil for Food projesiyle petrol satışı gerçekleştirilecek; karşılığında ilaçtan gıdaya insani ihtiyaç listesindeki aciliyetler giderilecek; para direkt Irak hükümetine yani Saddam’a gitmeyecek, hiçbir şekilde silahlanma vs. için kullanılmayacak, petrolün varil başına alım/satım fiyatı belli olacak. Aman ne güzel proje, ne güzel girişim! Bir noktaya kadar da öyle, Michael Soussan gibi gerçekten insanlığa yardım etmek isteyenleri ayrı bir yere koyalım ama işin içinde petrol ticareti varsa, tüm dürüst insanlara rağmen bu işi alnınızın akıyla yürütmek ne kadar olası?

Birleşmiş Milletler’i milyonlarca dolarlık sistematik rüşvet, evraklarda sahtecilik, silah kaçakçılığı gibi birden çok yüz kızartıcı suça bulayan Oil for Food projesinde, bu skandalların patlama noktası olan günlerine mercek tutan Komplo (Backstabbing for Beginners) bu değerli içeriği cömertçe çarçur ediyor. Uyumsuz serisinin yıldızı olarak genç kızların taze gözdelerinden olan Theo James, hikaye anlatıcısı ve başrol Micheal olarak tutuk bir oyunculuk sergiliyor. Filmde Belçim Bilgin’in canlandırdığı Kürt tercüman Nashim karakteri ile Micheal arasında geçen ve hikayenin temposunu düşüren romantik kol ise öykünün akışına gereken dinamizmi vermekten yoksun kalıyor. Zira kuzey Irak’ta Saddam Hüseyin’in Kürt vatandaşlarına yaptığı etnik kıyım (daha niceleri gibi) çok daha derinlikli anlatılabilirdi. Fakat bu konu da çok yüzeysel geçiyor; tıpkı Irak halkının Saddam devrilmeden önce ve sonra nasıl bir tutum içerisinde olduğunu gösteren vtr videoları gibi.

Üst üste tekrarlamış olacağız belki ama malzeme çok sağlam, işlenişi ise böyle bir gerçeklik söz konusu olduğunda maalesef oldukça zayıf kalıyor. Film, Danimarka, Kanada, ABD ortak yapımı olarak listelense de bütçeye fon bulmak adına yapımcı/yürütücü koltuğunda o kadar çok isim sıralanıyor ki sanki yönetmen Per Fly filmi kendi istediği gibi değil de olması gerektiği gibi çekmiş, gibi gibi…