Pervane - Beyazperde.com eleştirisi : Radikal İslam ve Bir Kız Çocuğu

Geçtiğimiz günlerde sahiplerini bulan Oscar ödüllerinde, Animasyon kategorisinde Coco’nun en güçlü rakiplerinden biri olarak öne çıkıyordu Pervane (The Breadwinner). Ve aynı yarışın bir diğer güçlü ismi Loving Vincent gibi, Pervane’nin de ülkemizde geniş bir seyirci kitlesinin merakını çekmesi olası görünüyor.

Angelina Jolie’nin yapımcılarından biri olduğu yapımın yönetmeni de dünya animasyon sinemasını yakından takip edenler için güçlü referanslara sahip Nora Twomey. Her ikisi de Oscar’a aday gösterilmiş olan The Secret of Kells’in ortak yönetmeni, Song of the Sea’nin ise hikaye departmanı başı olarak görev almış daha önce. Pervane’nin görsel üslubunun, o filmlerin yaratıcısı ve bu filmin de yapımcıları arasındaki İrlandalı sinemacı Tomm Moore’dan fazlasıyla etkilendiğine de şüphe yok. Özellikle masal sekanslarında...

Afganistan’da geçen bir öykü anlatıyor yapım. Kahramanımız Pervane, 11 yaşında bir kız çocuğu. Geçmişte öğretmenlik yapmış ve Ruslara karşı savaşta tek bacağını yitirmiş babası, annesi, ablası ve küçük erkek kardeşiyle birlikte yaşıyor. Yazar annesi, mesleğini yapamıyor artık. Babası sebepsizce tutuklandığında ellerinden bir şey de gelmiyor çünkü bir kadının kocası veya erkek kardeşi yanında olmadan sokağa çıkması yasak. Küçük bir kız çocuğunun sesini duyduğunda, bir kadını her tarafı örtülü bile olsa sokakta yalnız başına yürürken gördüğünde öfkeden kendini kaybeden adamlar var sokaklarda. 11 yaşında bir kız çocuğuna, evlilik çağına gelmiş gözüyle bakıp niyeti bozabilen; kendi nefsinin zayıflığının cezasını her daim kadınlara kesen; kadınların sosyal yaşamda yer almasına tahammülü olmayan; bunun yanında, bilgi ve kültüre sahip olana da düşman adamlar var. Kuralları onlar yazmış. Değişmesine izin vermiyorlar. Onlar, Taliban.

Başlarında bir erkek olmayınca, su veya yiyecek almak için bile dışarı çıkamıyor ailenin fertleri. Pervane buna bir çözüm buluyor. Saçlarını kısacık kestirip rahmetli abisinin kıyafetlerini giyerek bir erkek çocuğu gibi çıkıyor sokağa. Kalabalığın içinde böyle gizleniyor. Başka kız çocuklarının da yaptığı gibi... Bu şekilde çalışmaya, para kazanmaya, evine ekmek getirmeye başlıyor. Annesi bir yandan ablasını evlendirip Kabul’den kendilerini kurtarmaya çalışırken ve kocasının akıbetinden ümidini kesmişken, Pervane’nin en büyük gayesi babasını cezaevinden kurtarmanın bir yolunu bulmak.

Bu esnada, küçük kardeşi Zeki’ye de babasından öğrendiği bir masalı anlatmaya başlıyor geceleri. Abisiyle özdeşleştirdiği ama aslında kendi cesaret dolu yolculuğunu da simgeleyen, kahraman bir gencin masalı bu. Film boyunca parça parça aktarılan masal bu hikayesel işlevi ve filme kattığı görsel zenginlik dışında, çok daha temel bir amaca hizmet ediyor. Afganistan’ın radikal İslam etkisi altında gitgide çoraklaşmış bugününe tezat oluşturan, kültürel açıdan zengin, renkli, yaşam dolu geçmişini de perdeye taşımak. Taliban’ın yok ettiği gerçek Afganistan’ı hatırlamak.

Risk alan bir proje değil Pervane. Beklendiği gibi ilerleyen, bu açıdan heyecan verici olduğunu söyleyemeyeceğimiz bir yapım. Afganistan’ın tükenişindeki Batı etkisinin; ülkenin büyük imparatorluk ve devletler arasındaki savaşlar, çatışmalar uğruna nasıl bir muharebe meydanına çevrildiğini, harcandığını; bugüne gelmesinde bunların payını dolaylı yoldan ima etmek ötesinde bir çabası da yok. Bu anlamda radikal İslam’ı eleştirmek ötesinde elini taşın altına soktuğunu söyleyemeyiz. Fakat böyle bir animasyon projesinden bu basitleştirmenin çok ötesinde bir gayret beklemek yersiz belki de... Pervane, bizim gibi İslam’ın ağırdan ağırdan radikalleşme eğilimleri de gösterdiği; kadın hakları konusunda alınmış yolda ileriye doğru gitmeye devam etmek varken tam tersine geriye dönmek isteyen bir zihniyetin güç kazandığı bir ülke için bilhassa ibretlik bir yapım. Başarılı görselliği de cabası...

Twitter: aliercivan