Günlerin Köpüğü - Beyazperde.com eleştirisi : Gerçeküstü aşkın hazin öyküsü

Paranın ve inancın egemen güçleri tarafından reddedildiği için, cenazesine çok az insanın katıldığı Boris Vian'ın eserleri yıllar sonra, 1970'lerde liselere girdi; gençler arasında da yaygın olarak okunup ilgi gördü. Çünkü öfkeliydi, çünkü hınzırdı, çünkü dik başlıydı; kurulu düzenin dayattıklarını sarsmak için mizahın gücünü kullanıyordu (mizah: bugünle kıyaslayın; tanıdık geldi değil mi?)... Öylesine ki, 26 yaşında yazdığı "Günlerin Köpüğü"nde, çok saygı duysa da, bağnazca güçlerinden dolayı Jean-Paul Sartre ve Simone de Beauvoir'ı, “Jean- Sol Partre” ve “Bovouard Düşesi” olarak karikatürleştirdi. O, birey olarak var olmayı ve ayakta kalmayı savundu... Ve bir jazz tutkunuydu. 1939'da Duke Ellington'ı konserde seyretmiş ve ondan sonra hayatının ritmini jazz belirlemişti.

Fransız yazar, müzisyen ve sürrealist Boris Vian'ın (1920-1959) bir romanı, başka bir sürrealist olan yazar-yönetmen Michel Gondry'nin yorumuyla bir filme dönüştüğünde merak ve heyecan tavana vurur. Ancak o esaslı sorun, tekrar karşımıza çıkmakta tabii: Romanı okurken zaten kendi versiyonunuzu kafanızda çekip belleğinize yerleştirdiniz. Perdedekiyle de ister istemez kıyaslayacaksınız. Dolayısıyla bu konuda yapılacak bir şey yok. Gondry'nin filmine bakmak gerek.

Yönettiği "Sil Baştan"ın (Eternal Sunshine of the Spotless Mind) üç yazarından biri olarak senaryo dalında Oscar ödülü kazanan Gondry, yedinci uzun metrajlı filmi "Günlerin Köpüğü"nde (L'écume des jours), bir dizi müzik videosu işindeki yaratıcılığını üst seviyeye taşıyor. Bu romanın gerçeküstü dünyası, Gondry'nin animasyon ve plastik sanatlardaki çılgınca fikirlerini serbestçe kullanmasına olanak tanırken, yozlaşmış dünya içindeki aşk hikâyesini de özgürce yorumluyor. Çünkü Vian, günlük yaşamlardaki mantığı aynen karakterlerinin uzuvları gibi esnetir hatta alt üst ederken, zıtlıkları birbirinin içine geçiriyor: Dramla komedi gibi.

Vian'ın bireyciliğinde, kendini gerçekleştiren bireylerine önemli örnek, cinselliğini de baskın olarak kullanan Nicolas (Omar Sy) karakteridir: İyi bir aşçı, mükemmel bir yardımcı, harika bir dansçı, eserin genç ruhunu yansıtan bir şeytan tüylü. Hizmet ettiği zengin genç adam Colin (Romain Duris) , çılgın icatlar yapıyor... İkisi, her konuda koşuşturan fare dostlarıyla (Sacha Bourdo) renkli bir hayat sürüyorlar.  Yakın arkadaşları Chick (Gad Elmaleh) ise bir Jean-Sol Partre hayranı.

Colin, ince, narin, sevimli Chloé'ye (Audrey Tautou) âşık olur. Evlenirler. Balayında Chloé hastalanır ve akciğerinde bir nilüfer çiçeği olduğu ortaya çıkar. Colin, hem karısının iyileşmesi, hem de Chick'in evlenebilmesi için tüm parasını harcar. Bundan sonrası hazindir.

Filmde belki bu aşkı sarsıcı biçimde hissedemiyoruz ancak Colin'in yoksullaşması ve Chick'in saplantılı Partre bağlılığına paralel, çürümeyi, büzüşmeyi ve adım adım yok olmaya gidişi görüyoruz. Vian, sözcüklerin gücüyle düzenin normlarını ezmektedir. Gondry, Vian'ın sözcüklerini atomlarına ayırıp, sonra sürrealist dünyada somutlaştırıyor; özellikle objeler üzerinden müthiş anlatım araçlarına dönüştürüyor. Vian'ın düşlerini, isyanını, keskinliğini bir tür Salvador Dali tablosu gibi resmedip hoyratlığın, şiddetin, açgözlülüğün, riyakârlığın suratına çarpıyor.

"Günlerin Köpüğü", kendini birey olarak gerçekleştirmek için çırpınan ve içindeki asi ruhun bastırılmasına izin vermeyen 'her yaştan genç' okurun / seyircinin yapıtı. Gondry, binbir ayrıntıyı yaratsa da, gerçeküstü dünyayı büyük ve bütünsel olarak kurmayı istememiş ya da kuramamış, fakat romanın özünü aktarmayı başarmış.

Oyuncu kadrosuna baktığımızda ise bir itirazım var: Çıtı pıtı olması hasebiyle de role yakıştırıldığını düşündüğüm Audrey Tautou'nun yerine, üzerinden 12 yıl geçse de onun bu tür rollerinde hemen Amelie'yi (Le fabuleux destin d'Amélie Poulain) anımsadığımız, yanı sıra dram etkisinin güçlenmesi için yeni biri tercih edilmeliydi.

ali.ulvi.uyanik@gmail.com

twitter.com @aliulviuyanik